Afganistan'a "imparatorlukların mezarlığı" denir...
Ülkenin tüm tarihinde, tek bir dünya gücü burada egemenliğini kurmayı başaramadı.
Başarının sırrı, yerel sakinlerin çaresiz direnişidir. Geçtiğimiz on yıllar boyunca dünya, Afganların sadece gerilla savaşında değil, aynı zamanda haşhaş üretimi ve işlenmesinde de başarılı olduğunu öğrendi.
Uluslararası uyuşturucu pazarındaki eroinin neredeyse tamamı Afganistan'dan geliyor.
HİNDİKUŞ DAĞLARINDA YOK OLAN İMPARATORLUKLAR...
Afganistan her zaman yönetilmesi zor bir ülke olarak tarihte yer aldı. Sırasıyla gelen imparatorluklar, işgalci milletler bazen ilk girdiği savaşları kazanmış ve bölgede ilerlemiş de olsalar dahi bugün Afganistan olarak bildiğimiz toprakları pasifize etmeyi başaramadılar, böylelikle ülkeye “İmparatorluklar Mezarlığı” lakabı takıldı.
ABD ve müttefikleri de tamamen bölgeden ayrıldıkları zaman, tarihte bunu yapmış güçler listesini uzatmış olacaklar.
İngilizler 1839-1942 arasında yürüttükleri savaşta öğrendiler ki, halk desteğini arkasında bulunduran yerel bir yönetici ile iş yapmak, arkasında yabancı güçlerin olduğu bir lideri desteklemekten çok daha kolaydır; böyle bir lideri desteklemenin maliyeti gün geçtikçe katlanarak artar.
Afganistan’ı kontrol altına alma hedefine yaklaşan tarihi imparatorlukların çoğu, örneğin Moğollar gibi, bölgede hafif bir kontrol mekanizması oluşturarak bunu başardılar. Moğollar bölgede tam olmasa da kontrolü etraftaki kabilelere paralar ödeyerek veya onlara özerklik tanıyarak sağladılar. Merkezi bir kontrol sistemi oluşturulması girişimi olarak adlandırılabilecek her uygulama, ki buna günümüz Afgan hükümeti de dahildir, ciddi şekilde başarısız oldu.
AFGANİSTAN'I KONTROL ALTINDA TUTMANIN ÜÇ ANA ZORLUĞU...
1--Afganistan; İran, Orta Asya ve Hindistan arasındaki kara yolu üzerinde kuruludur, tarihte birçok defa işgale uğramış ve çok sayıda kabile bölgeye yerleşmiştir. Bu kabilelerin çoğu hem birbirine karşı hem de dışardan gelenlere karşı düşmanca bir tutum içerisinde olmuştur.
2--Sürekli olarak işgale uğranılması ve kabileciliğin bölgede yerleşmiş olması, bölgenin güvenli olmaması neredeyse her evin, her köyün bir kale gibi inşa edilmesine yol açmıştır.
3--Afganistan’ın coğrafi özellikleri işgali ve sonrasında kontrolü elde tutmayı güçleştirmiştir.
Afganistan dünyanın en çetin ve yüksek dağlarıyla çevrilidir. Bu dağların arasında, ülkenin ortasından ve güneyinden geçen Hindikuş Dağlarının yanında doğudaki ünlü Pamir dağları da vardır. Hindikuş, Pamir, Tanrı Dağları, Kunlun ve Himalayaların birleştiği yer olan Pamir Kot kuzeydoğu Afganistan’ın Badahşan bölgesinde bulunur.
Yüzyıllar içinde Afganistan da değişi kimparatorluklar kurulmuş olsada, İngiliz ve Rusların da öğrendiği üzere Afganistan’da geçici olarak toprak kazanmak ve Afganları açık savaşta yenmek mümkün olsa da, yabancı işgalcileri gerillalar, kabileler ve kalelerle sürekli yıpratan bu insanların memleketinde uzun süreliğine gücü elinde bulundurmak imkansızdır.
Son örneği ABD ise 20 yıllık zaman diliminde büyük bir bütçe harcayarak burayı işgal etmişse de bugun çekilmek ve bu topraklardan ayrılmak zorunda kalmıştır.
DÜNYA EROİN MERKEZİ AFGANİSTAN...
2015'ten 2020'ye kadar dünyadaki toplam eroin Afganistan'da üretildi.Uyuşturucu üretimi için önemli bir hammadde olan haşhaş tarlaları, Afganistan'ın güney kesiminde, Taliban savaşçılarının en büyük etkiye sahip olduğu illerde bulunuyor.
Ve onların koruması altında.
2017'de, Afgan eroin işinin toplam cirosu BM-Birleşmiş Milletler tarafından 6,6 milyar dolar olarak tahmin edildi . Afyon üretimi ve işlenmesine 400 bin kişi katıldı.
Taliban'ın gelirinin yüzde 60'ı eroin ticaretinden geliyor.Militanların uyuşturucu işinden elde ettikleri net kar yıllık 400 milyon dolar.
Uzun yıllar boyunca makineli tüfekli ve uzun sakallı erkekler haşhaş üretiminden önemli paylarını aldılar. Bu işe ilk giren Taliban değil, onlardan önce Sovyetler Birliği ile savaşan mücahitler bu işle meşguldü. Bir cihatçı lider 1986'da The New York Tımes'a “Afyon yetiştirmeli ve satmalıyız - hepsi kutsal savaşımız için” dedi .
Amerika Birleşik Devletleri'nden silah alan teröristler, haşhaş tarlası sahiplerinden büyük vergiler topladılar. Haşhaş yetiştirmek istemeyenler hadım veya ölüm cezasıyla tehdit edildi.
2009 yılında 1 miyon Afgan uyuşturucu bağımlısı varken, günümüzde bu sayı 2.5 milyon kişiye ulaşmıştır.
DERLEYEN: İbrahim AKDAĞ
